زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه

هر سازمان از تعدادی کارمند تشکیل شده است و عملکرد کارمندان در هر سازمان در واقع عملکرد کلی سازمان را تشکیل می دهد. این جمله اصلی ترین دلیل برای ضرورت ارزیابی مداوم عملکرد کارکنان است. به طور خلاصه می توان گفت عملکرد کارکنان یعنی میزان دستیابی آن ها به اهداف تعیین شده.  

در هر سازمان باید روشی وجود داشته باشد تا عملکرد کارکنان را ارزیابی کنید در غیر این صورت شما به عنوان مدیریت مجموعه متوجه نخواهید شد که کارمندانتان در حال انجام فعالیت ها به شکل صحیح هستند یا خیر؟ و اینکه مبنای درستی برای پاداش و تنبیه کارمندان خود نخواهید داشت. همین موضوع منجر به اختلاف بین کارمندان و مدیریت می شود و کارمندانی که عملکرد بهتری دارند همیشه نسبت به وضعیت خود معترض هستند که البته حق دارند. به همین منظور استفاده از روش های ارزیابی عملکرد راه حل مشکلات شما در سازمان خواهد بود. در این مقاله به توضیح بیشتر مفهوم ارزیابی عملکرد کارکنان و ویژگی های آن و همچنین اهمیتی که این فرآیند برای سازمان به دنبال دارد می پردازیم.

مفهوم performance evaluation

ارزیابی عملکرد (performance evaluation) به فرآیندی گویند که با هدف تشخیص میزان عملکرد کارکنان در سازمان، انجام می‌شود. در این ارزیابی مدیران ارشد یک سازمان، رفتار کارکنان زیرمجموعه خود را مورد نظارت و بررسی قرار می‌دهند. فرآیند ارزیابی عملکرد کارکنان به دلیل افزایش بهره وری کارکنان  انجام می شود. در این فرآیند مهارت ها و دستاوردهای کارکنان به صورت سالانه مورد ارزیابی قرار داده می شود. نکته ای که وجود دارد این است که در طی این فرآیند توسعه مهارت انجام نمی شود بلکه هدف از انجام آن کنترل کارکنان و تشویق یا تنبیه آن ها در پایان دوره است.

طبق نتایج تحقیقات مشخص شده است سازمان ها و کسب و کارهایی که به طور مداوم از فرآیند ارزیابی عملکرد استفاده می کنند به نتایج بهتری در کسب و کار خود دست پیدا می کنند و منجر به پیشرفت روز افزون کسب و کارشان می شود. فرآیند ارزیابی عملکرد نه تنها به بهبود عملکرد کارکنان می انجامد بلکه موجب انگیزه دادن به نیروی کار می شود و اهداف مجموعه را به آنان یادآور می شود. همچنین شما می توانید بر اساس ارزیابی عملکرد کارکنان، مبنای درستی برای تعیین حقوق و دستمزد ارائه دهید و کارکنان معترض از حقوق خود را می توانید به راحتی قانع کنید.

ارزیابی عملکرد اهمیت فراوانی برای سازمان ها به همراه دارد که مهمترین آن کمک به بقای سازمان و پیشی گرفتن از رقبا است. اما مزایای دیگری نیز برای سازمان دارد از جمله:

• میزان رشد سازمان در این ارزیابی ها مشخص خواهد شد.
• از وضعیت کلی سازمان و بخش های آن مطلع خواهید شد.
• می توانید پاداش و تنبیه را بر اساس عملکرد کارکنان تعیین کنید. به عبارتی می تواند ملاک تعیین کننده حقوق و مزایا باشد.
• با اطلاعاتی که از طریق ارزیابی عملکرد کارکنان به دست می‌آید، می‌توان تصمیماتی برای جابه‌جایی یا ارتقای کارکنان اتخاذ کرد تا به طور مؤثرتری نقش خود را در سازمان ایفا کنند.
• با ارزیابی عملکرد می‌توان کارکنان قوی، متوسط و ضعیف را از یکدیگر مجزا کرد. به این وسیله می‌توان مشخص کرد که هر یک از کارکنان به چه میزان نظارت و بازرسی نیاز دارند. افراد ضعیف‌تر نظارت بیشتر (نیازمند راهنمایی و کمک بیشتر تا اشتباهی مرتکب نشوند) و افراد قوی تر که کار خود را به خوبی انجام می‌دهند، به نظارت کمتری نیاز دارند.

حتما با توجه به اهمیت های بیان شده متوجه ضرورت استفاده از این فرآیند در سازمان خود شده اید اما دقت کنید که استفاده از روش های نادرست منجر به شکست می شود. انتخاب روشی درست منجر به نتایج عالی برای سازمان شما خواهد شد. در ادامه به بیان روش های درست و صحیح ارزیابی عملکرد می پردازیم:

روش های ارزیابی عملکرد کارکنان

• مدیریت بر مبنای اهداف(MBO):

روش Management by Objectives (MBO) یک روش ساده است. مدیران و کارمندان در این روش همراه با یکدیگر اهداف را شناسایی و برای آن برنامه‌ریزی می کنند، آن را سازماندهی می‌کنند و به دیگران انتقال می‌دهند. به عبارتی دیگر مدیریت اهدافی را تعیین می کند که نشان دهنده سطح مورد انتظار از دستیابی است.

در پایان دوره ارزیابی (ممکن است هر سه ماه یکبار، هر شش ماه یکبار یا سالیانه انجام شود) کارمندان با توجه به نتایج کاری و انجام وظایف قضاوت می‌شوند. موفقیت کارمندان منجر به ارتقا و افزایش حقوق و پاداش می‌شود و شکست آن‌ها منجر به جابجایی سمت آن‌ها یا آموزش بیشتر می‌شود.

• بازخورد 360 درجه:

این روش بهترین و کارآمدترین روش موجود برای ارزیابی عملکرد کارکنان است. بازخورد 360 درجه یک روش ارزیابی عملکرد چند بعدی است که در آن کارمند با استفاده از بازخورد‌هایی ارزیابی می شود که از دایره نفوذ کارمندان مثل مدیران، همکاران و مشتریان و کارکنان جمع‌آوری می‌شود. این روش نظرات شخصی را از ارزیابی‌های عملکرد حذف می‌کند و همچنین صلاحیت هر فرد را به ‌وضوح مشخص می‌کند.

نمونه یک فرم بازخورد 360 درجه را در زیر مشاهده می کنید:

• روش مرکز ارزیابی:

روش کانون ارزیابی به کارمندان این امکان را می دهد تا تصویر واضحی از شیوه‌ای که دیگران آن‌ها را مشاهده می‌کنند تهیه کنند. همچنین از تاثیری که این شرایط بر عملکرد آن‌ها دارد نیز آگاه شوند. ویژگی اصلی این روش این است که عملکرد فعلی افراد را مورد ارزیابی قرار می دهد، همچنین عملکرد مشاغل آینده افراد را هم پیش‌بینی می‌کند. یکی از مشکلاتی که در این روش با آن روبرو خواهید شد، هزینه بالا و زمان زیادی که این روش نیاز دارد. معمولا مدیریت هزینه و زمان آن بسیار مشکل است.

• روش ارزیابی مقیاس رتبه‌بندی رفتاری:

روش ارزیابی مقیاس رتبه‌بندی رفتاری، عملکرد افراد را با نمونه‌های رفتاری خاصی که انتخاب شده مورد مقایسه قرار می دهد. این روش دو مزیت کیفی و کمی را در فرآیندهای ارزیابی عملکرد کارکنان نمایش می دهد. هر سطحی از عملکرد در مقیاس BARS به چندین بیانیه خاص در این مقیاس مربوط است و رفتارهایی را که کارمندان به ‌طور معمول نشان می‌دهند را توصیف می‌کند.

• ارزیابی روان‌شناختی:

این روش برای ارزیابی توانایی پنهان کارمندان مفید است. در این روش به‌ جای تمرکز بر عملکرد گذشته کارمندان، بر تحلیل عملکرد آینده آنان تمرکز می شود. این ارزیابی‌ برای تحلیل هفت ویژگی مهم عملکرد یک کارمند استفاده می‌شود که عبارتند از: مهارت‌های بین فردی، توانایی‌های شناختی، ویژگی‌های عقلانی و فکری، مهارت‌های رهبری، ویژگی‌های شخصیتی، هوش هیجانی و دیگر مهارت‌های مرتبط. نتیجه این ارزیابی به شدت به کیفیت کار روانشناسان انجام دهنده این روش، بستگی دارد.

• روش حسابداری (هزینه) منابع انسانی:

در این روش عملکرد کارکنان بر اساس حسابرسی هزینه ها و مزایای مالی که برای شرکت ایجاد کرده است ارزشیابی می شود. روش ارزیابی بدین صورت است که با مقایسه هزینه حفظ یک کارمند در سازمان (هزینه برای شرکت) و مزایایی مالی که برای سازمان از عملکرد کارمند ایجاد می شود، به‌ دست می‌آید. این روش معمولا برای کسب‌و‌کارهای کوچک بسیار مناسب است. زیرا عملکرد یک کارمند می‌تواند به تنهایی باعث شکست یا موفقیت سازمان شود.

برای آشنایی بیشتر با ارزیابی عملکرد پیشنهاد می کنیم مقاله ی ارزیابی عملکرد کارکنان (0تا100) و مزایای آن را مطالعه نمایید.

کلام آخر:

ارزیابی عملکرد کارکنان در سازمان یک اقدام اساسی است که در بهبود فرآیند و موفقیت سازمان نقش بسزایی دارد. فرآیند ارزشیابی به نیروی انسانی اجازه می‌دهد تا بفهمد در مقایسه با سایر نیروها در سازمان در چه جایگاهی قرار دارد. همچنین می تواند به رشد در حرفه فرد و افزایش انگیزه او در تلاش برای موفقیت سازمان کمک کند.

ما در این مطلب ضمن ارائه توضیحاتی در باب ارزیابی عملکرد سازمان و دلایل اهمیت و ضرورت استفاده از این فرآیند در سازمان و همچنین تبیین روش و رویه‌هایی انجام ارزشیابی پرداختیم. شما می‌توانید از طریق انتخاب روشی مناسب برای ارزشیابی کارکنان و سپس با نتایجی که از این فرآیند کارکنان به دست آوردید، راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری و کیفیت عملکرد ارائه دهید و مبنای درستی برای پاداش و تنبیه و میزان حقوق کارمندان به آنها ارائه دهید. در مقالات بعدی سعی خواهیم کرد بیشتر به روش و تکنیک های ارزیابی که در این مقاله بیان شد، بپردازیم.